Kolumna Zwycięstwa w Berlinie

Od połowy XIX wieku, pruscy władcy usilnie dążyli do zjednoczenia wszystkich państw niemieckich. Konsekwencją tych dążeń była między innymi wojna prusko – duńska w 1864 r. W jej wyniku koalicja prusko – austriacka przejęła w kondominium całą prowincję Szlezwik – Holsztyn. Okazało się jednak, że apetyt Prusaków rósł w miarę jedzenia.

W 1866 roku doszło do konfliktu zbrojnego miedzy Prusami a Austrią o dominację w Związku Niemieckim, utworzonym po 1815 roku. Doprowadziło to w konsekwencji do zwycięstwa Prus i utworzenia Związku Północnoniemieckiego, co było ważnym elementem w procesie zjednoczenia Niemiec.

Kropką nad „i” była wojna z Francją w latach 1870-1871. Zwycięstwo Prus doprowadziło do przejęcia Alzacji i Lotaryngii, i ostatecznie doprowadziło do utworzenia Cesarstwa Niemieckiego pod berłem Prus.

Te trzy wojny, zwane „niemieckimi wojnami zjednoczeniowymi” dały impuls do stworzenia słynnej Siegessäule, czyli Kolumny Zwycięstwa w Berlinie.

Już po wojnie z Danią, król pruski, Wilhelm I zaproponował, by w miejscach zwycięskich bitew (Dybbøl i Als w Danii), a także w Berlinie, ustawić pomniki na część zwycięstwa. To ważne zadanie powierzono architektowi, Heinrichowi Strackowi.

Kolumna Zwycięstwa w Berlinie została uroczyście odsłonięta 2 września 1873 r. w trzecią rocznicę bitwy pod Sedanem, w wyniku której Francja przestała być cesarstwem, Napoleon III trafił do niewoli, a w zajętym przez Prusaków Wersalu proklamowano powstanie Cesarstwa Niemieckiego. Nic więc dziwnego, że po II wojnie światowej Francuzi chcieli Kolumnę Zwycięstwa wysadzić w powietrze. Na szczęście osiągnięto w tej kwestii konsensus polegający na tym, iż zdemontowano jedynie cztery płaskorzeźby oczerniające Francję, Danię i Austrię.

Pierwotnie wzniesiono ją na Placu Królewskim przed Pałacem Raczyńskich (obecnie Plac Republiki przed Reichstagiem). W wyniku przebudowy Berlina w nazistowską stolicę Germanii, na polecenie Alberta Speera, Kolumna Zwycięstwa została przeniesiona na rondo Wielkiej Gwiazdy. Wówczas doszło też do przebudowy kolumny. Poszerzona została podstawa kolumny i dodana została czwarta kondygnacja podwyższająca całość o 7,5 metra, być może już na poczet kolejnej, wygranej wojny.

Kolumna Zwycięstwa w Berlinie jest jednym z wielu symboli miasta. Większość turystów postrzega ją jako najlepszy punkt widokowy, miejsce wielu imprez, chociażby Christopher Street Day, tu berlińczycy witają Nowy Rok, rzadziej widzą w niej symbol potęgi Niemiec. Rzeźba Wiktorii, umieszczona na jej szczycie działa jak magnes, przyciągający tłumy turystów.

Patrząc na Kolumnę Zwycięstwa w Berlinie można dostrzec cztery poziomy. Pierwszym jest, wykonana z polerowanego czerwonego granitu, podstawa. Warto zwrócić uwagę na cztery płaskorzeźby, umieszczone na każdej z jej stron. Wykonane zostały przez czterech różnych artystów. Rzeźbiarz Alexander Calandrelli przedstawił na płaskorzeźbie kampanię przeciwko Danii i zdobycie Dybbol, Moritz Schulz ukazał bitwę pod Königgrätz z 1866 roku, Karl Keil uwiecznił Bitwę pod Sedanem i wejście wojsk pruskich do Paryża, a Albert Wolf na czwartej płaskorzeźbie ukazał powrót wojsk niemieckich do Berlina 16 czerwca 1871 roku.

Dzisiejsza obecność reliefów na Kolumnie Zwycięstwa nie była zawsze taka oczywista. Zaraz po II wojnie światowej, jeden z nich wywieziony został do cytadeli w Spandau, a trzy pozostałe uważano za zaginione. Po latach okazało się, iż to Francuzi wywieźli płaskorzeźby do Paryża i przechowywali w Musée de l’Armée. Początkowo chcieli je zwrócić w zamian za obraz „ Przejście Napoleona przez przełęcz Św. Bernarda” na co strona niemiecka się nie zgodziła (obraz do dziś znajduje się w pałacu Charlottenburg). W 1987 roku, z okazji 750 rocznicy Berlina, prezydent Francji, Mitterrand zwrócił reliefy, które ponownie umieszczono na Kolumnie Zwycięstwa.

Kolejnym z poziomów kolumny jest rotunda. Widnieje na niej mozaika projektu Antona von Wernera, wykonana z ok. 50 tyś. małych szkiełek przez pracownię Antoniego Salvatiego z weneckiego Murano. Mozaika przedstawia zjednoczenie Niemiec, jednak zamiast wizerunku cesarza Wilhelma I umieszczono mityczną Germanię. Rotunda, wraz z otaczającą ją kolumnadą, tworzy Halę Pamięci.

Nad rotundą znajduje się kolumna, wykonana z czterech bloków z piaskowca. Trzy z nich zdobi 60 pozłacanych luf armatnich, zdobytych podczas trzech wojen zjednoczeniowych. Czwarty blok, dodany przez nazistów, ozdobiony jest złotymi girlandami.

Całość wieńczy wykonana z brązu i pozłacana rzeźba Wiktorii – symbolu zwycięstwa. Berlińczycy nazywają ją „Złotą Elzą”, co związane jest z niegdyś popularnym serialem telewizyjnym, małe dzieci mówią, iż jest to aniołek, natomiast młodzież mawia, że to „baba ze skrzydłami”. Wiktorię zaprojektował Fryderyk Drake. W 1872 roku wykonał gipsowy model, który został odlany rok później przez Hermanna Gladenbecka. Przy pracach nad wykonaniem modelu posłużyła artyście jego córka, Margarethe. Statua ma ponad 8 metrów wysokości i waży aż 35 ton. Skrzydlata bogini w prawej ręce trzyma wieniec laurowy, a w lewej sztandar z Żelaznym Krzyżem.

Tuż pod gigantyczną boginią znajduje się platforma widokowa. Mimo, iż pokonanie 285 krętych stopni jest nieco meczące (brak windy), to już sam widok ze szczytu kolumny rekompensuje wszystko. Do wejścia można się dostać jedynie podziemnymi tunelami, poprzez cztery wybudowane w 1941 roku pawilony. Kolumna Zwycięstwa w Berlinie stoi po środku ronda Wielkiej Gwiazdy. Ma ono 200 metrów średnicy, a rozchodzące się promieniście od ronda ulice, „giną” w otchłani zieleni parku Tiergarten. W oddali dostrzec można m.in. Reichstag, Pałac Prezydencki, Bramę Brandenburską, Pomnik Holokaustu czy Plac Poczdamski.

Podczas II wojny Światowej w dniu 2 maja 1945 roku, to właśnie na Kolumnie Zwycięstwa w Berlinie jako pierwsze powiewały trzy biało – czerwone flagi, umieszczone przez żołnierzy z 1. Dywizji Kościuszkowskiej.